Minimalne alimenty – ile wynoszą najniższe alimenty w Polsce?

Alimenty są świadczeniem pieniężnym, które mają na celu zapewnić warunki do godziwego funkcjonowania. W Polsce, podobnie jak w większości krajów, obowiązek finansowego wsparcia dziecka w przypadku rozstania lub rozwodu rodziców, regulowany jest przez system alimentacyjny. W tym artykule przyjrzymy się bliżej tematyce alimentów w naszym kraju, omawiając ich znaczenie, zasady ustalania, oraz prawa i praktyki związane z tym istotnym zagadnieniem prawa rodzinnego.

Jakie są najniższe alimenty w Polsce?

Art. 133 §1 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego ustanawia obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka:

„Rodzice obowiązani są do świadczeń alimentacyjnych względem dziecka, które nie jest jeszcze w stanie utrzymać się samodzielnie, chyba że dochody z majątku dziecka wystarczają na pokrycie kosztów jego utrzymania i wychowania.”

Często podczas rozwodu występują kwestie roszczeń alimentacyjnych pojawia się pytanie: „jakie są najniższe zasądzone alimenty o które mogę się ubiegać?”.

Przepisy nie regulują zagadnienia minimalnej kwoty alimentów wprost, da się jednak wysunąć pewne wnioski z praktyki sądowej w sprawach alimentacyjnych.

Najniższe zasądzone alimenty określić można mianem środków pozwalających na pokrycie najbardziej podstawowych i uzasadnionych potrzeb dziecka, takich jak: wyżywienie, ubiór, kształcenie, rozwój zainteresowań czy ochronę zdrowia.

Jak wynika z orzecznictwa, w większości przypadków minimalne alimenty w 2023 r. i 2024 r. ustalane sądownie na dziecko oscylują w granicach 500 złotych, wiele sądów przyjmuje bowiem zasadę, że ta właśnie kwota to dopuszczalnie najniższe zasądzone alimenty w przypadku przeciętnych potrzeb dziecka, adekwatnych do ich wieku i stopnia rozwoju.

Jak się ustala wysokość minimalnych alimentów?

Wysokość alimentów na rzecz dziecka sąd ustala na bazie uzasadnionych potrzeb uprawnionego i możliwości zarobkowych i majątkowych zobowiązanego do świadczenia. Pomocnym może okazać się sporządzenie listy miesięcznych wydatków na podstawowe potrzeby uprawnionego, uwzględniając przy tym faktury, paragony i inne tego typu dokumenty pozwalające na ustalenie określonej sumy.

Podczas rozprawy warto także podnieść temat kwalifikacji i stanu zdrowia świadczącego i w związku z tym przygotować przykładowe osiągalne oferty pracy wraz z wynagrodzeniem. Dobrze przy tym pamiętać, że liczą się nie tyle aktualne zarobki, ale przede wszystkim możliwości zarobkowe związane z siłą, doświadczeniem zawodowym oraz wykształceniem.

To właśnie one są bowiem tym, od czego zależy wysokość alimentów, które zostaną zasądzone.

Przy sprawie toczącej się wobec osób bez kwalifikacji zawodowych, sąd może oprzeć się na otrzymanych z urzędu pracy ofertach dla pracowników bez wyuczonego zawodu, weźmie więc prawdopodobnie pod uwagę przy obliczaniu wysokości alimentów wynagrodzenie minimalne.

Obowiązek alimentacyjny wobec dzieci dotyczy obojga rodziców, z tego względu rodzic, który nie mieszka z dzieckiem i nie ponosi codziennego trudu opieki, zostanie zobowiązany do świadczenia finansowego.

Czynników od których zależy to, ile wyniosą minimalne alimenty w danej sprawie, jest więc wiele. Nie istnieją przy tym żadne prawnie określone widełki, ani ustawowy procent od dochodu, które stanowiłyby prostą odpowiedź na pytanie o wysokość alimentów.

Sąd w przypadku alimentów na dziecko będzie brał pod uwagę przede wszystkim jego indywidualne dobro, zarówno ustalając wysokość alimentów przy zarobkach 3000, 5000 czy też 10000 zł.

Średnie alimenty zgodnie ze statystykami Ministerstwa Sprawiedliwości wynoszą 1090zł w sprawach rozwodowych i 820 zł poza rozwodami. Z realnej praktyki sądowej wynika jednak, że najczęstsze widełki dotyczące wysokości alimentów na dziecko to kwoty od 500 do 1100 złotych.

Warto zaznaczyć, że zmiana wysokości zasądzonych alimentów jest możliwa zarówno w przypadku zmiany sytuacji uprawnionego, a także możliwości świadczącego. Jeśli więc podmiot świadczący od momentu zasądzenia podniósł swoje kwalifikacje i jest w stanie zarabiać więcej, a sąd obliczył odpowiednią wysokość alimentów dla najniższej krajowej, jest to powód do wnoszenia o zmianę ich wysokości.

Podobnie świadczący może żądać zmniejszenia kwoty alimentów, jeżeli z przyczyn przez niego niezawinionych, doszło do obniżenia jego możliwości zarobkowych i majątkowych.

Natomiast wnosząc o alimenty od dzieci dla rodziców, czy też na rzecz byłego małżonka, nie tylko należy wykazać możliwości zarobkowe zobowiązanego i podstawowe potrzeby, ale także udowodnić niemożność samodzielnego utrzymania się. Również w tych przypadkach nie sposób konkretnie powiedzieć ile wynoszą najniższe alimenty.

Minimalne alimenty na dziecko – co obejmują?

Obowiązek alimentacyjny najczęściej dotyczy dzieci. Jak stanowi kodeks rodzinny i opiekuńczy, ma on na celu zapewnienie im koniecznych środków utrzymania.

Minimalne alimenty na dziecko można ustalić na następujące sposoby:

• w formie ugody pozasądowej,
• w formie ugody sądowej,
• w formie wyroku sądowego.

Minimalne alimenty od ojca czy matki, są zależne od możliwości zarobkowych rodzica, potrzeb dziecka. Zasadniczo przyjmuje się, że najniższe alimenty na dziecko powinny pozwolić na pokrycie usprawiedliwionych potrzeb finansowych dziecka, innymi słowy zapewnienie mu godnej egzystencji.

Zgodnie z zasadą równej stopy życiowej rodziców i dzieci, rodzice zobowiązani są do zapewnienia dziecku utrzymania na takim samym poziomie, na którym sami żyją.

Co konkretnie obejmują alimenty na dziecko? Pokrywają one przede wszystkim:

• potrzeby fizyczne dziecka, takie jak: mieszkanie, wyżywienie, odzież czy konieczne wizyty lekarskie;
• środki dające możliwość kształcenia ogólnego i zawodowego, takie jak: dojazdy do szkoły, przybory szkolne czy podręczniki;
• potrzeby duchowe i kulturalne dziecka, takie jak: zajęcia związane z pasjami i hobby, czy sprzęt sportowy.

Wiek dziecka ma wpływ na jego podstawowe potrzeby, w związku z tym w trakcie trwania obowiązku alimentacyjnego można wnosić o zmianę wysokości alimentów.

Minimalne alimenty na dwoje dzieci także będą obejmowały inne kwoty niż w przypadku świadczenia na rzecz jednego dziecka. W praktyce im większa ilość dzieci tym przypadające na nie indywidualnie kwoty są mniejsze. Wynika to bezpośrednio z uzasadnionego przekonania, że świadczenie nie może być wyższe niż możliwości rodzica. Przy czym wysokość alimentów na każde dziecko jest ustalana odrębnie.

Alimenty na dziecko – ile procent z wynagrodzenia mogą wynosić? Nie istnieje konkretna procentowa wartość, ale po analizie praktyki sądowej w tym zakresie przy silnym uogólnieniu przyjąć można, że średnio alimenty na dziecko stanowią ok. 15-30% adekwatnego do kwalifikacji wynagrodzenia rodzica.

Minimalne alimenty na małżonka – ile może otrzymać żona?

Alimenty mogą też przysługiwać byłemu małżonkowi. Art. 60 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego ustanawia obowiązek alimentacyjny wobec byłego małżonka w przypadku, w którym nie został on uznany za wyłącznie winnego rozkładu pożycia i znajduje się w niedostatku, a więc obiektywnej niemożności do samodzielnego utrzymania się.

§1 tego artykułu stanowi podstawę do ubiegania się o dostarczanie środków utrzymania w zakresie odpowiadającym usprawiedliwionym potrzebom uprawnionego oraz możliwościom zarobkowym i majątkowym zobowiązanego. Minimalne alimenty na małżonka ustala się więc w sposób zbliżony do alimentów na dziecko.

Zgodnie z prawem wyróżniamy dwa rodzaje obowiązku alimentacyjnego na rzecz byłego małżonka: zwykły i rozszerzony.

Zwykły obowiązek alimentacyjny może powstawać w sytuacji rozwodu bez orzekania o winie lub rozwodu z winy obu stron. Oznacza to w praktyce, że każda ze stron może wnosić o dostarczenie środków utrzymania, jeżeli znajdzie się w niedostatku. Niedostatek oznacza brak możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb bytowych takich jak np. mieszkanie albo pożywienie.

Inną sprawą jest to, ile wynoszą alimenty na żonę w przypadku ustalenia wyłącznej winy męża i odwrotnie. Wówczas mamy do czynienia z rozszerzonym obowiązkiem alimentacyjnym.

Strona wyłącznie winna może mieć orzeczony obowiązek zaspokajania usprawiedliwionych potrzeby strony niewinnej, jeśli ta nie ma realnej możliwości wyrównania negatywnych skutków materialnych jakie wywołało rozstanie i rozwód. Chodzi tutaj tak naprawdę o istotne obniżenie stopy życiowej w związku z rozwodem. Warto zwrócić uwagę, że niedostatek oraz istotne pogorszenie sytuacji materialnej są dwoma pojęciami o odmiennym znaczeniu.

Możliwe są zatem alimenty na żonę, która nie pracuje, jeżeli przez chorobę bądź inne okoliczności nie jest w stanie podjąć pracy i popadła w niedostatek, lub w związku z rozwodem z wyłącznej winy drugiej strony, istotnie obniżył się poziom jej życia i nie jest w stanie samodzielnie polepszyć swojej sytuacji materialnej i np. zbliżyć się do stopy życia sprzed rozwodu.

Jak długo trzeba płacić alimenty na byłego małżonka? W przypadku, gdy małżonek świadczący został uznany przy rozwodzie za niewinnego rozkładu pożycia małżeńskiego, obowiązek alimentacyjny ustaje po upływie 5 lat od rozwodu albo w przypadku zawarcia przez małżonka pobierającego alimenty nowego związku małżeńskiego.

W szczególnych przypadkach sąd może jednak wydłużyć okres pobierania alimentów na żądanie uprawnionego do alimentów. Muszą jednak zaistnieć wyjątkowe okoliczności.

Natomiast małżonek wyłącznie winny lub współwinny, może w niektórych przypadkach płacić dożywotnie alimenty na żonę – prawo nie przewiduje bowiem w tych przypadkach konkretnych ograniczeń czasowych.

W każdym przypadku, obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa.

Minimalne alimenty natychmiastowe oraz alimenty z funduszu alimentacyjnego

W 2019 roku powstał rządowy projekt dotyczący natychmiastowych świadczeń alimentacyjnych orzekanych w sposób uproszczony – rozwiązania mającego na celu przyspieszenie procesu uzyskiwania alimentów przez dzieci od rodziców.

Podstawowym celem alimentów natychmiastowych, które być może wejdą w życie w 2024 r., jest zabezpieczenie roszczenia na rzecz dziecka zanim jeszcze skończy się postępowanie sądowe. Projekt przewiduje, że pozew o takie alimenty będzie rozpatrywany w trybie uproszczonym, w ciągu 14 dni. Obecnie jednak takie przepisy nie zostały jeszcze uchwalone, a co za tym idzie, przedstawiona regulacja to jedynie możliwy wariant przyszłego ustawodawstwa.

Wynagrodzenie minimalne a alimenty natychmiastowe

Według projektu minimalna krajowa ma mieć szczególne znaczenie w przypadku alimentów natychmiastowych, to w odniesieniu do niej będą bowiem obliczane konkretne wartości procentowe. Wartości te mają wynosić:

• 21% minimalnej krajowej pensji przy jednym dziecku;
• 19% minimalnej krajowej pensji na każde dziecko, przy dwójce dzieci;
• 17% minimalnej krajowej pensji na każde dziecko, przy trójce dzieci;
• 15% minimalnej krajowej pensji na każde dziecko, przy czwórce dzieci;
• 13% minimalnej krajowej pensji na każde dziecko, przy piątce lub więcej dzieci.

Wobec tego przy obecnej płacy minimalnej natychmiastowe alimenty minimalne wynosić będą w okolicach 400-500 złotych na dziecko.

Warto pamiętać, że w przypadku, gdy dochód w rodzinie nie przekracza 900 zł (od 1 października 2023 r. – 1209 zł) miesięcznie na osobę, a nie da się uzyskać środków od drugiego rodzica z uwagi na bezskuteczność egzekucji, można skorzystać z Funduszu Alimentacyjnego. Otrzymana od państwa pomoc nie przekroczy wtedy jednak 500 zł.

Należy jednocześnie podkreślić, iż przekroczenie progu dochodowego nie skutkuje automatycznie utratą prawa do tego świadczenia, zostanie ono jednak pomniejszone o kwotę o jaką próg został przekroczony. Mechanizm ten przewiduje, iż przy spełnieniu odpowiednich warunków minimalne alimenty z Funduszu Alimentacyjnego wyniosą 100 złotych.

W sprawie o alimenty warto skorzystać z pomocy doświadczonego adwokata. Sąd w przypadku spraw o alimenty jest związany tym o ile wnosi uprawniony bądź tym, na co zgodzi się świadczący. Adwokat może pomóc zarówno w mediacji i racjonalnym rozwiązaniu sporu o alimenty pozasądowo, ale także dzięki doświadczeniu w tego typu sprawach pomoże dobrać dowody i przedstawić najlepszą linię argumentacji w sporze przed sądem, by jak najbardziej zadbać o interesy swojego Klienta.

Jeśli szukasz pomocy prawnej w sprawie o alimenty skontaktuj się z naszą kancelarią.