Prawo spadkowe

Spadek definiujemy jako ogół praw i obowiązków należących do spadkodawcy w chwili jego śmierci i przechodzących na jego spadkobierców (następców prawnych) w drodze dziedziczenia. Wydaje się to oczywiste, jednak w rzeczywistości prawo spadkowe jest skomplikowane i sprawy spadkowe mogą przysporzyć ich uczestnikom wielu problemów. Zachęcamy do skorzystania z pomocy naszej kancelarii w przeprowadzeniu sprawy spadkowej.

Stwierdzenie nabycia spadku

Aby nabyć spadek, należy do sądu złożyć wniosek o stwierdzenie nabycia spadku. Podstawą do stwierdzenia nabycia spadku może być testament, a jeżeli go nie było, spadkodawcy dziedziczyć będą na podstawie reguł ustawowych. Jeżeli chcesz uregulować swoje sprawy i na przykład nabyć spadek po rodzicach, do wniosku o stwierdzenie nabycia spadku musisz załączyć następujące dokumenty:

• Odpis skrócony aktu zgonu spadkodawcy,
• Odpisy skrócone aktów stanu cywilnego spadkobierców (np. Twój akt urodzenia, małżeństwa itp.),
• Oryginał testamentu ręcznego lub wypis z oryginału testamentu notarialnego (jeżeli testament został sporządzony).

We wniosku należy wskazać innych, potencjalnych spadkobierców, którzy będą uczestnikami postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku musi być opłacony. Stała opłata od wniosku wynosi 50 zł. Dodatkowo należy również uiścić opłatę od wpisu do rejestru spadkowego w wysokości 5 zł. Potwierdzenie uiszczenia powyższych opłat należy także załączyć do wniosku. Wniosek o stwierdzenie nabycia spadku wraz z załącznikami należy złożyć w we właściwym sądzie rejonowym – co do zasady będzie to sąd właściwy dla ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy,  w tylu odpisach, ilu jest uczestników postępowania.

Postępowanie o nabycie spadku jest postępowaniem nieprocesowym. Sąd wyznaczy co najmniej jedną rozprawę. Po przeprowadzeniu całości przewodu sądowego, sąd wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku. Jeżeli nie zgadzasz się z treścią tego postanowienia pamiętaj, że w terminie siedmiu dni od jego ogłoszenia przysługuje Ci prawo do wniesienia wniosku o uzasadnienie tego postanowienia, a w terminie czternastu dni od doręczenia tego postanowienia – prawo do wniesienia apelacji.

Odrzucenie spadku

Jeżeli spodziewasz się, że w skład spadku wchodzą głównie długi, możesz złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku. Odrzucenie spadku jest możliwe w terminie sześciu miesięcy od dowiedzenia się o tytule dziedziczenia. Innymi słowy, spadkobierca ustawowy może odrzucić spadek w terminie sześciu miesięcy od otwarcia spadku (czyli od śmierci spadkodawcy), a spadkobierca testamentowy – w terminie sześciu miesięcy od dnia ogłoszenia testamentu. Początek biegu tego terminu może jednak ulegać pewnym modyfikacjom – np. termin może mieć swój początek w chwili, w której spadkobierca dowiedział się o śmierci spadkodawcy. Zachowanie terminu jest niezwykle istotne. Po jego upływie przyjmuje się taki stan, jakby spadkobierca przyjął spadek z dobrodziejstwem inwentarza. W przypadku niezłożenia oświadczenia o odrzucenia spadku w wymaganym terminie, pozostając pod wpływem groźby lub błędu, istnieje jeszcze możliwość uchylenia się od skutków prawnych niezachowania terminu do złożenia oświadczenia o odrzuceniu spadku – w terminie roku od wykrycia błędu lub od ustania stanu obawy – jednakże oświadczenie o odrzucenie spadku złożone w tym postępowaniu, wymaga zatwierdzenia przez sąd.

Jak odrzucić spadek? Przede wszystkim należy pamiętać, że odrzucenie spadku przez jednego ze spadkobierców, wpływa na sytuację pozostałych spadkobierców. Jeżeli mamy do czynienia ze spadkobiercą ustawowym, to spadkobierca, który spadek odrzucił, jest traktowany tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. Oznacza to, że na jego miejsce wstępują jego zstępni (jeżeli ich miał w chwili otwarcia spadku) lub, jeżeli nie miał zstępnych – pozostali spadkobiercy ustawowi. W przypadku, gdy spadek odrzuca spadkobierca powołany na mocy testamentu, w jego miejsce mogą wejść inni spadkobiercy testamentowi, w częściach odpowiadających ich udziałom, spadkobierca „podstawiony” (osoba, którą spadkodawca wskazał w testamencie jako tę, która wstąpi w miejsce spadkobiercy, który spadek odrzucił) lub spadkobiercy ustawowi – jeżeli nie ma innych spadkobierców testamentowych lub spadkobiercy „podstawionego”. Termin dla tych osób do odrzucenia spadku rozpoczyna swój bieg w chwili, w której dowiedziały się, że bliższy spadkobierca odrzucił spadek. Pamiętaj, że jeżeli odrzuciłeś spadek, a masz małoletnie dzieci, powinieneś odrzucić spadek w ich imieniu, za zgodą sądu rodzinnego. Aby odrzucić spadek, należy złożyć we właściwym sądzie rejonowym wniosek o odebranie oświadczenia o odrzuceniu spadku. Opłata od takiego wniosku wynosi 50 zł. Oświadczenie o odrzuceniu spadku można także złożyć w toku postępowania o stwierdzenie nabycia spadku. Trzeba jednak pamiętać, że wybór drogi sądowej może wiązać się z długim oczekiwaniem na wyznaczenie przez sąd rozprawy. Jeżeli więc zależy nam na czasie, oświadczenie o odrzuceniu spadku można także złożyć przed notariuszem.

Odrzucenie spadku a zrzeczenie się dziedziczenia

Odrzucenie spadku i zrzeczenie się spadku (a właściwie – zrzeczenie się dziedziczenia) mają ten sam cel, to jest wyłączenie się od dziedziczenia. Te dwie instytucje jednak zasadniczo się od siebie różnią. To, jak odrzucić spadek, zostało już opisane powyżej, dlatego w niniejszym paragrafie zostanie wyjaśnione jak zrzec się spadku. Zrzeczenie się dziedziczenia następuje w drodze umowy, zawartej w formie aktu notarialnego, pomiędzy spadkodawcą a spadkobiercą ustawowym, na mocy której strony umawiają się, że dany spadkobierca nie będzie dziedziczył po spadkodawcy. Co do zasady zrzeczenie się dziedziczenia, obejmuje także zstępnych spadkobiercy (jego dzieci, wnuki), chyba że strony umówią się inaczej.

Darowizny a dziedziczenie

Istotnym zagadnieniem z punktu widzenia prawa spadkowego, są również darowizny, które spadkodawca poczynił za życia. Darowizny należy bowiem uwzględnić przy podziale spadku i przy obliczaniu zachowku. Zgodnie z definicją kodeksową, darowizna jest umową, w drodze której darczyńca zobowiązuje się do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majątku. Często darowizna dokonana przez spadkodawcę za jego życia, wyczerpuje cały spadek (np. darowizna mieszkania, które było jedynym majątkiem spadkodawcy). Odwołanie darowizny po śmierci darczyńcy, czyli spadkodawcy, jest możliwe, lecz może nastręczać wielu trudności i wiązać się z długotrwałym postępowaniem sądowym. Należy więc pamiętać o możliwości zaliczania darowizn na poczet schedy spadkowej.

Zgodnie z art. 1039 § 1 kodeksu cywilnego, gdy mamy do czynienia z dziedziczeniem ustawowym i dochodzi do działu spadku pomiędzy zstępnymi albo między zstępnymi i małżonkiem, to spadkobiercy ci są wzajemnie zobowiązani do zaliczenia na schedę spadkową otrzymanych od spadkodawcy darowizn, chyba że z oświadczenia spadkodawcy lub z okoliczności wynika, że darowizna została dokonana ze zwolnieniem od obowiązku zaliczenia. Spadkodawca może nałożyć obowiązek zaliczenia darowizn na schedę spadkową także na innych spadkobierców ustawowych, niż wskazani w przepisie. Co jednak istotne – zaliczenie wartości darowizn na schedy spadkowe, niezależnie od woli spadkodawcy, nie znajdzie zastosowania, gdy spadek jest dziedziczony na mocy testamentu. Wyłączeniu od zaliczania na schedę spadkową ulegają także drobne darowizny zwyczajowo przyjęte w danych stosunkach. Trzeba pamiętać także o treści art. 1040 kodeksu cywilnego, który stanowi, że jeżeli wartość darowizny podlegającej zaliczeniu przewyższa wartość schedy spadkowej, spadkobierca nie jest zobowiązany do zwrotu nadwyżki – w wypadku takim nie uwzględnia się przy dziale spadku ani darowizny, ani spadkobiercy zobowiązanego do ich zaliczenia. Do zaliczenia na schedę spadkową darowizny jest obowiązany także dalszy zstępny spadkodawcy, jeżeli spadkodawca dokonał darowizny na rzecz jego wstępnego. Zaliczenia darowizny dokonuje się w ten sposób, że wartość darowizny podlegającej zaliczeniu dolicza się do spadku lub do części spadku, która ulega podziałowi między spadkobierców obowiązanych wzajemnie do zaliczenia, po czym oblicza się schedę spadkową każdego z tych spadkobierców, a następnie każdemu z nich zalicza się na poczet jego schedy wartość darowizny podlegającej zaliczeniu.

Tak jak wspomniano wyżej, spadkobiercy może przysługiwać zachowek od darowizny poczynionej przez spadkodawcę za jego życia. Wartość darowizny będzie uwzględniona przy obliczeniu wysokości należnego zachowku. Kwestie te zostaną dokładniej wyjaśnione w części artykułu dotyczącej zachowku.

Zachowek

Zachowek zdefiniowany został w art. 991 kodeksu cywilnego. Prawo do zachowku przysługuje zstępnym, małżonkom oraz rodzicom spadkodawcy, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Roszczenie o zachowek przysługuje, jeżeli uprawniony nie otrzymał należnego mu zachowku bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu. Z roszczeniem o zapłatę sumy pieniężnej potrzebnej do pokrycia zachowku albo do jego uzupełnienia uprawniony może wystąpić przeciwko spadkobiercy lub przeciwko obdarowanemu, a także zapisobiercy windykacyjnemu. Innymi słowy, jeżeli należysz do jednej z grup wymienionych w art. 991 kodeksu cywilnego, a na skutek testamentu nie zostałeś dopuszczony do dziedziczenia lub spadkodawca uczynił za swojego życia darowiznę, która wyczerpała masę spadkową, możesz domagać się zachowku.

Odpowiedź na pytanie ile wynosi zachowek jest skomplikowana, gdyż wymaga wielostopniowych obliczeń. Wstępem jednak jest ustalenie tego, jaki ułamek wartości udziału spadkowego przysługuje uprawnionemu. Co do zasady jest to połowa wartości udziału spadkowego, jaki przypadłby uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym. Jeżeli jednak uprawniony jest małoletni lub trwale niezdolny do pracy, przysługują mu dwie trzecie wartości udziału spadkowego. W dalszej kolejności ustala się także jaki udział spadkowy przysługiwałby uprawnionemu w przypadku dziedziczenia ustawowego, a także ustala się wartość masy spadkowej. Na tym etapie dochodzi właśnie do uwzględniania darowizn dokonanych przez spadkodawcę. Jeżeli chcesz się dowiedzieć jaki przysługuje Ci zachowek po rodzicach, zapraszamy do kontaktu z naszą kancelarią. Nasz zespół oferuje kompleksową obsługę w zakresie spraw o zachowek, zarówno na etapie przedsądowym, jak i w toku procesu.

Podatek od spadku

Nabycie spadku wiąże się z obowiązkiem podatkowym. Opodatkowanie spadku zależy od tego, do jakiej grupy podatkowej zalicza się spadkobierca. Jeżeli nabyłeś spadek po rodzicach, podatek w tym przypadku oblicza się od nadwyżki podstawy opodatkowania ponad kwotę wolną od podatku, która dla pierwszej grupy podatkowej (do której zaliczają się: małżonek, zstępni, wstępni, pasierb, zięć, synowa, rodzeństwo, ojczym, macocha i teściowie) stanowi na 2019 r. kwotę 9637 zł. Jednakże, jeżeli osoba zaliczona do pierwszej grupy podatkowej w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku zgłosi nabycie spadku do urzędu skarbowego, otrzymuje całkowite zwolnienie od podatku. Pozostałe grupy podatkowe (druga: zstępni rodzeństwa, rodzeństwo rodziców, zstępni i małżonkowie pasierbów, małżonkowie rodzeństwa i rodzeństwo małżonków, małżonkowie rodzeństwa małżonków, małżonkowie innych zstępnych, trzecia: pozostali nabywcy) już z takiego zwolnienia nie mogą skorzystać.

Postępowanie spadkowe

Postępowanie spadkowe wiąże się z wizytą w sądzie. Zwrócenie się o pomoc do adwokatów wchodzących w skład zespołu naszej kancelarii pomoże Ci w sposób szybki i bezstresowy przejść przez postępowanie spadkowe w sądzie. Oferujemy pełną obsługę prawną postępowania spadkowego, to jest sporządzanie pism procesowych, konsultacje osobiste i telefoniczne, bieżące nadzorowanie sprawy, stawiennictwo na rozprawach, a także redagowanie środków odwoławczych.

Dziedziczenie

Dziedziczenie może być ustawowe lub testamentowe. Jeżeli spadkodawca pozostawił testament i jest on ważny, dziedziczenie ustawowe jest wyłączone. Spadkodawca może sporządzić także tzw. testament negatywny, w którym pozbawi spadkobiercę spadku, lecz jednocześnie nie wyłączy prawa do zachowku lub też może w testamencie wydziedziczyć spadkobiercę, czyli pozbawić go prawa do zachowku. Reguły dziedziczenia tylko pozornie wydają się nieskomplikowane. W rzeczywistości, w praktyce procesowej, sprawy spadkowe mogą przysporzyć wiele trudności. Jeżeli więc obawiasz się dziedziczenia długów lub nie wiesz na jakich zasadach odbywa się dziedziczenie po rodzicach, zapraszamy do kontaktu z kancelarią. Chętnie odpowiemy na wszelkie pytania dotyczące dziedziczenia.